دنیای اقتصاد - بسیاری می‌پرسند هواپیمای گم شده مالزیایی کجا است؟ چگونه ممکن است در جهان تکنولوژی‌زده امروز یک هواپیمای بزرگ مجهز به انواع تجهیزات ارتباطی یک هفته پس از ناپدید شدن از صفحه رادار همچنان هیچ اطلاع دقیقی از وضعیت آن به دست نیامده باشد؟
ظاهرا رمز و راز این هواپیما همچنان ادامه دارد و مشخص نیست بوئینگ777-200ER با ۲۳۹ مسافر تنها ساعتی پس از برخاستن از فرودگاه کوالالامپور به مقصد پکن از صفحه رادار محو شد.
تاکنون انواع و اقسام تئوری‌های مختلف درباره این هواپیما منتشر شده، از کاهش فشار داخل کابین گرفته تا هواپیماربایی که نخست وزیر مالزی امروز آن را اعلام کرده است. ده‌ها گروه هوایی و دریایی از چندین کشور مشغول جست و جو درباره این هواپیما هستند بسیاری مسیرهای آن را تخمین می‌زنند، اما سوال اصلی این است که اصلا مکان‌یابی یک هواپیما چگونه است و سیستم ردیابی آن چگونه کار می‌کند؟
کنترل ترافیک هوایی (ATC) یک استاندارد بین‌المللی است که با استفاده از دو رادار اصلی و فرعی هواپیماها را کنترل می‌کند. رادار اصلی بر اساس سیستمی درست شده که برای نخستین‌بار در سال ۱۹۳۰ مورد استفاده قرار گرفت و به طور تخمینی موقعیت هواپیما را بر اساس ارسال و دریافت سیگنال مشخص می‌کند. کارآیی این سیستم وابسته به این است که موضوع (هواپیما) بخواهد مورد ردیابی قرار گیرد یا نه.
رادار دوم که بسته به اینکه هواپیما به دستگاه ترنسپوندر مجهز باشد اطلاعات دیگری شامل شناسایی و موقعیت جغرافیایی آن را نیز دریافت می‌کند.
تمامی هواپیماها امروزه به ترانسپوندر مجهز هستند که به طور اتوماتیک وقتی یک سیگنال راداری دریافت می‌کنند آن را با ارسال یک کد چهار رقمی بازمی‌گردانند. این کد شامل مشخصات هواپیما است و با تجزیه و تحلیل آن سرعت و جهت حرکت آن نشان داده می‌شود. تمامی این اطلاعات به کنترل ترافیک هوایی ارسال می‌شود.
البته وقتی یک هواپیما بیش از ۲۴۰ کیلومتر روی دریا از محدوده رادار دور می‌شود عملا ارتباطات راداری آن از دست رفته و خدمه هواپیما از طریق سیستم رادیویی با فرکانس بالا با کنترل ترافیک هوایی ارتباط برقرار می‌کنند.
هواپیمای مالزیایی MH370 وقتی از صفحه رادار محو شد که سیستم ترنسپوندر آن متوقف شد. آخرین سیگنال رادار که از این هواپیما دریافت شده نشان می‌داد که این هواپیما به سمت شمال شرقی خلیج تایلند در حال حرکت بوده است. آخرین پیامی که از این هواپیما دریافت شد این بود: همه‌چیز تحت کنترل است.
آیا هواپیماها GPS ندارند؟
امروزه GPS روی اغلب دستگاه‌های ساده و موبایل‌های همه ما وجود دارد. سوال این است که هواپیماها آیا از GPSاستفاده نمی‌کنند؟ پاسخ این است که سیستم‌های هوایی به‌رغم وجود تکنولوژی‌هایی چون GPS هنوز رادارمحور باقی مانده‌اند.
امروزه در برخی هواپیماها GPS برای نشان دادن محل هواپیما روی نقشه به خلبان و مسافران مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما این اطلاعات معمولا در اختیار کنترل ترافیک هوایی قرار نمی‌گیرد.
امروزه برخی هواپیماهای پیشرفته قادر به ارسال اطلاعات GPS به ماهواره‌ها هستند، اما این تکنولوژی به دلیل حجم اطلاعات پروازی بسیار گران است و معمولا از این تکنولوژی به صورت ریموت در نقاطی که پوشش راداری وجود ندارد استفاده می‌شود.
با این وجود برنامه‌هایی برای جایگزینی این سیستم با سیستم راداری امروزی در یک دهه آینده وجود دارد.
سیستم جدیدی ADS-B امروزه در کنترل ترافیک هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که موقعیت هواپیماها را از طریق GPS به زمین و سایر هواپیماها منتقل می‌کند، اما با توجه به وجود پوشش رادار دوم سیستم ADS-B اقیانوس‌ها را تحت پوشش قرار نمی‌دهد.
امروزه ADS-B توسط سایت‌هایی که مسیریابی هواپیماها (برای مسافران و سایر مردم) را انجام می‌دهند مورد استفاده قرار می‌گیرند. هواپیمای مالزیایی اما درست همزمان با محو شدن از صفحه رادار ترافیک هوایی از روی این سیستم نیز ناپدید شده است. حالا گم شدن این هواپیما نشان‌دهنده ضعف‌های آشکاری در سیستم ردیابی جدید و قدیم هواپیماها است.
آیا ضعف از سیستم‌های اطلاعاتی است؟
وقتی در سال ۲۰۰۹ هواپیمای ایرفرانس ۴۴۷ در اقیانوس آتلانتیک سقوط کرد سیستم ارتباط‌دهی و گزارش‌دهی هوایی (ACARS) خیلی زود به بازرسان نشان داد که مشکل از کجا بوده است. این سیستم سرویسی است که اجازه می‌دهد کامپیوترهای داخل هواپیما با کامپیوترهای روی زمین به طور اتوماتیک ارتباط برقرار کنند و اطلاعاتی در زمینه سلامت سیستم را منتقل کنند. پیام‌های این سیستم می‌تواند توسط سیگنال‌های رادیویی یا دیجیتالی از طریق ماهواره منتقل شود و دایره وسیعی از هر سیستم از موتور هواپیما گرفته تا وضعیت توالت‌های آن را در بر می‌گیرد. این اطلاعات به گروه زمینی اجازه می‌دهد که خیلی زود از مشکلات داخل هواپیما مطلع شوند.در مورد سانحه ایرفرانس سیستم ACARS نشان داد که مشکل از خوانش اشتباه سرعت توسط خدمه پروازی بود.
وال‌استریت ژورنال گزارش داده است که بازرسان آمریکایی معتقدند که سازنده هواپیما یعنی بوئینگ پنج ساعت پس از ناپدید شدن این هواپیما یک پالس از این هواپیما دریافت کرده است. اگر چنین چیزی صحت داشته باشد یعنی حدودا این هواپیما ۱۶۰۰ کیلومتر پس از آخرین دیده شدن روی رادار به حرکت خود ادامه داده است، اما مقامات مالزیایی این موضوع را تکذیب می‌کنند و می‌گویند آخرین اطلاعاتی که از ACARS دریافت کرده‌اند یک ساعت پس از آغاز پرواز آن بوده است.
جعبه سیاه
راز پرواز هواپیمای مالزیایی احتمالا پس از کشف جعبه سیاه آن کشف خواهد شد. با این حال اگر این هواپیما در دریا سقوط کرده باشد بازیابی اطلاعات آن اصلا ساده نیست. برای مثال بازیابی اطلاعات جعبه سیاه هواپیمای ایرفرانس حدود 2 سال به طول انجامید. اگر جعبه سیاه زیر آب باشد از خود سیگنال‌های اولتراسونیک منتشر می‌کند که قدرت کمی دارد و تنها در محدوده سقوط می‌توان آن را دریافت کرد. امروزه جعبه‌های سیاه هم به هیچ سیستم GPS مجهز نیستند.
آیا تلفن‌های همراه مسافران قابل ردیابی است؟
با کنار گذاشته شدن همه گزینه‌های تکنولوژی صنعت هوایی موضوع تلفن‌های هوشمند و امکانات مربوط به ردیابی آنها مورد بحث تحلیلگران این حادثه قرار گرفته است. امروزه بسیاری از اپلیکیشن‌ها از جمله اپلیکیشن محبوب Find My iPhone به کاربران اجازه می‌دهد جای دوستانشان را در هر نقطه جغرافیایی جهان روی نقشه ببینند. این امکان البته نیاز به اینترنت دارد. از سوی دیگر امکانات شبکه‌های سلولی این اجازه را به اپراتورها می‌دهد در صورت روشن بودن تلفن همراه محل حدودی آن را با محاسبه فاصله آن با دکل‌های BTS تخمین بزنند. مشکل اما آنجا است که بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی در ابتدای پرواز از مسافران خود می‌خواهند که تلفن همراه خود را خاموش کنند، هر چند اخیرا برخی از خطوط هوایی اجازه اتصال تلفن‌های همراه و اینترنت را برای مسافران خود فراهم کرده‌اند، اما هواپیمای مالزیایی فاقد این امکان بوده است. طی روزهای اخیر شایعاتی مبنی بر زنگ خوردن شماره تلفن مسافران این هواپیما منتشر شد که این امید را به وجود آورد که شاید از این طریق بتوان به محل این هواپیما دسترسی پیدا کرد. با این حال خیلی زود مشخص شد که این موضوع یک امکان برخی اپراتورها است و لزوما نشان‌دهنده زنگ خوردن گوشی موبایل مقصد نیست.