اختلال، کیفیت نامطلوب، قیمت بالا در مقابل سرعت پایین و... موانع اصلی است که ارائه سرویس مطلوب اینترنت در کشور را همراهی می‌کند و تقریبا همه را معترض و ناخشنود کرده است. مدیران وزارت ارتباطات در دولت فعلی از ابتدای حضور خود صحبت از توسعه اینترنت در کشور و تلاش برای کاهش هزینه دسترسی کرده‌اند، شرکت‌های خصوصی فعال در این عرصه اما معتقدند که کاهش واقعی قیمت اینترنت در ایران تنها با رفع انحصار زیرساخت (پهنای باند اینترنت و شبکه انتقال) و شرکت مخابرات (شبکه انتقال و دسترسی) قابل لمس است. شرکت پارس‌آنلاین یکی از بزرگ‌ترین خدمات‌دهندگان خصوصی اینترنت در ایران است که سال‌ها است در سکوت رسانه‌ای به ارائه خدمات اینترنتی می‌پردازد و حالا با مجید رئیسی، معاون فنی شرکت پارس آنلاین درباره قیمت و سرعت اینترنت به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید:
خوب است با یک سوال ساده شروع کنیم. چرا قیمت اینترنت در ایران گران است؟
از میان فاکتورهای اصلی دخیل در ارائه خدمات اینترنت در ایران، 2 شاخص تاثیرگذار؛ یعنی تامین پهنای باند اینترنت و لینک‌های انتقال شهری و بین شهری به‌طور انحصاری توسط 2 شرکت زیرساخت و مخابرات ایران تامین می‌شود. به‌دلیل وجود انحصار در این 2 بخش، رقابتی در ارائه خدمات و تامین این منابع وجود ندارد. بنابراین کاملا طبیعی است که قیمت تمام شده خدمات اینترنت وابستگی زیادی به قیمت ارائه خدمات این دو شرکت داشته باشد.
تحلیلی وجود دارد که شرکت زیرساخت پهنای باند را از خارج گران خریداری کرده و حالا هم با همان قیمت گران به شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت عرضه می‌کند، موافق این تحلیل هستید؟
باور ما این است که قیمت پهنای باند اینترنت در ایران به‌عنوان اصلی‌ترین ماده اولیه برای ارائه خدمات ICT در حال حاضر حدود 6 برابر قیمت خریداری شده پهنای باند توسط شرکت زیرساخت در مرز کشور است.
با توجه به باور دولت فعلی و تاکید بر توسعه صنعت ICT به‌عنوان یکی از موتورهای اصلی توسعه اقتصادی کشور لازم است که قیمت این ماده اصلی ارائه خدمات ICT تا حد امکان واقعی‌تر شود؛ چراکه در صورت غیرواقعی بودن قیمت خدمات، این کاربران هستند که متحمل پرداخت هزینه اضافی می‌شوند و بازنده واقعی این بازی، مردم و صنعت ICT خواهند بود.
همچنین گفته می‌شود شرکت زیرساخت، بخشی از پهنای باند را بر مبنای قیمت‌های قدیمی یک قرارداد طولانی مدت که در گذشته منعقد شده تامین می‌کند. اگر این‌گونه باشد دو بحث مطرح است: اول اینکه این میزان پهنای باند چه مقدار از کل پهنای باند تامین شده توسط شرکت زیرساخت را تشکیل می‌دهد؟ همچنین با این فرض غیرواقعی که این میزان حجم قابل توجهی است؛ این سوال مطرح می‌شود که چرا باید تاوان این قرارداد نادرست را مردم بپردازند؟\
مصوبه اخیر رگولاتوری (مصوبه 181) تعرفه هر لینک STM1 پهنای باند اینترنت بین‌الملل برای ارائه‌دهندگان خدمات ADSL حدود 35 درصد کاهش می‌دهد، این سیاست کارگشا است؟
ما خوشحال هستیم که زیرساخت قیمت پهنای باند اینترنت را کاهش داده است. البته هنوز بر این باور نیستیم که این قیمت با خارج از کشور رقابتی است. اما این سیاست شروع خوبی بود.
با توجه به شرایط موجود فکر می‌کنید قیمت اینترنت در ایران باز هم قابلیت کاهش را دارد یا این کف قیمت است؟
اگر در دو حوزه انحصار برداشته شود؛ قیمت‌ها رقابتی خواهند شد و آن موقع مشتری براساس دو عامل کیفیت و قیمت انتخاب خواهد کرد. در حال حاضر ما به‌عنوان یک سرویس‌دهنده اینترنتی در دو حوزه برای بحث خوراک اولیه‌مان وابسته به دو شرکت دولتی و خصوصی هستیم. در بحث پهنای باند اینترنت به‌صورت مستقیم با زیرساخت سروکار داریم و در بحث Transmission یا انتقال و فضا به مخابرات ایران وابسته هستیم. وقتی که می‌خواهیم انتقالات بین استانی هم انجام دهیم، باز وابسته به شرکت زیرساخت می‌شویم. به این علت که در این بخش رقابتی وجود ندارد؛ پس قیمت‌ها، رقابتی نیستند.
پس شکست قیمت در این عرصه بدون رفع انحصار ممکن نیست؟
بله. ضمن اینکه در حین این انحصار هزینه‌های ناخواسته و خواسته‌ای به ما تحمیل شده است. میزان انرژی‌ای که ما در ارتباط با جاری کردن مصوباتی که رگولاتوری می‌دهد می‌گذاریم، هزینه‌های پنهانی هستند که به شرکت تحمیل می‌شود. اگر این هزینه‌ها کمتر شود می‌توانیم آن بخشی از درآمدمان را که برای جبران این هزینه‌ها می‌گذاریم، حذف کنیم و محصول ارزان‌تری را به مشتریانمان برسانیم.
آیا با اجازه دادن به شرکت‌های دیگر برای خرید مستقیم پهنای باند از خارج کشور، می‌توان کاهش بیشتر قیمت‌ها را انتظار داشت؟
اگر به شرکت‌های خصوصی اجازه فعالیت در دو حوزه ورود پهنای باند اینترنت به داخل کشور و ایجاد بستر انتقال داخلی داده شود، مشکلات قیمت و کیفیت حل می‌شود.
اما مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، معتقد است که اگر شرکت‌های خصوصی وارد عرصه واردات پهنای باند اینترنت شوند، نمی‌توانند اینترنت را ارزان‌تر از دولت خریداری کنند؟
در خارج از کشور با توجه به وجود رقابت در بازار عرضه خدمات پهنای باند و انتقال داده، هزینه انتقال یک عدد لینک STM1(ا 155 Mbps) به ازای هر کیلومتر، یک هشتاد و ششم هزینه فعلی انتقال همان لینک در ایران است، پس قطعا این امکان با کیفیتی بهتر و قیمتی به مراتب پایین‌تر از طرف شرکت‌های اینترنتی بخش خصوصی قابل انجام است.
شرکت زیرساخت به جز قیمت پهنای باند، هزینه‌ای هم بابت انتقال این پهنای باند از مرز تا داخل کشور از شرکت‌ها دریافت می‌کند.چند درصد هزینه پهنای باند مربوط به هزینه انتقال است؟
این‌طور می‌توان گفت که شرکت زیرساخت نزدیک به پنج برابر قیمت خرید یک عدد لینک STM1 در لب مرز را به‌عنوان هزینه انتقال آن از مرز تا داخل کشور طلب می‌کند.
در حال حاضر شاهد کاهش ۳۵ درصدی قیمت پهنای باند از سوی دولت هستیم، در دولت قبل هم از تخفیف ۲۰ درصدی پهنای باند سخن به میان آمد؛ اما کاربران نهایی تغییرات ملموسی در هزینه‌های اینترنتی‌شان احساس نکردند. به نظر شما این تخفیف اخیر می‌تواند تاثیر مستقیمی روی هزینه نهایی کاربران سرویس اینترنت پرسرعت داشته باشد؟
در مصوبه شماره 181 که رگولاتوری ابلاغ کرد، وجوه مختلفی دیده شده بود به جز هزینه نیروی انسانی و شاید همین امر باعث شد که تخفیف‌های زیرساخت تغییری در قیمت نهایی ایجاد نکند. به هر حال در سال جدید در بحث منابع انسانی‌مان، وزارت کار برای ما افزایشی را الزام خواهد کرد. مسلما این هزینه به‌صورت مستقیم به ما تحمیل می‌شود. از طرف دیگر ما برای حفظ نیروهای کلیدی هزینه‌های بالایی می‌پردازیم. آن‌هم در بازاری که نرخ مهاجرت نیروهای فنی و متخصص در تمامی حوزه‌ها، و نه فقط فنی، بسیار بالا است. برای این نیروهای متخصص شما نمی‌توانید با حقوق تعیین شده وزارت کار پیش بروید، اما ما تمام تلاش خود را برای کاهش قیمت سرویس نهایی کاربرانمان می‌کنیم.
بعد از پهنای باند بین‌الملل، هزینه اصلی دیگر ما بحث انتقال است. در حال حاضر قیمت ارائه خدمات لینک‌های انتقال توسط شرکت مخابرات به‌طور مستقیم بر قیمت تمام شده خدمات اینترنت پرسرعت تاثیرگذار است. شرکت مخابرات ایران در سال‌های اخیر اقدام به ارائه لینک‌های انتقال با نام‌ها و قیمت‌های متفاوت کرده است.
تفاوت‌شان در چیست؟
از دید ما تفاوتی ندارد و فقط بهانه‌ای برای کسب درآمد بیشتر است.
مگر رگولاتوری قیمت این‌گونه سرویس‌ها را معین نکرده است؟
موضوع قیمت نیست. موضوع این است که شرکت مخابرات ایران صرفا با تغییر نام نوع لینک انتقال، اقدام به افزایش هزینه آن می‌کند و شرکت‌ها را مجبور می‌کند جهت توسعه خود تنها از لینک‌های گران استفاده کنند.
پس مدل خدمات مخابرات مستقیما می‌تواند روی قیمت تمام شده اینترنت کاربران تاثیر بگذارد؟
قطعا. اجازه دهید مثالی بزنم. زمانی در کشور فقط سه نوع لینک انتقال داشتیم. ابتدا با لینک‌های TDM شروع شد و به سمت لینک‌های E1 رفت و بعد لینک‌های با ظرفیت بالاتر STM1 و STM4. قیمت تمام شده خطوط ظرفیت بالا آنقدر زیاد بود که دیگر ایجاد یک شبکه انتقال داخل استانی یا بین استانی مقرون به صرفه نبود. به همین جهت شبکه اینترانت ملی را ایجاد کردند. در این شبکه ما از هر مرکز مخابراتی می‌توانستیم به هر مرکز مخابراتی یا مراکز زیرساخت متصل شویم. این امر یک حسن بزرگ داشت. یعنی شما با گرفتن یک خط اینترانت، مراکز مخابراتی مشهد تا تهران را به راحتی در دسترس داشتید و در واقع هزینه انتقال به اندازه گرفتن یک خط اینترانت بود. اما حالا این شبکه اینترانت ارزان و کارآمد به‌طور خود خواسته در حال نابودی است. یعنی می‌گویند اینترانت نداریم و نمی‌دهیم...
در واقع می‌گویید که مخابرات با حذف سرویس ارزان انتقال در حال افزایش دادن مدل‌های درآمدزایی‌اش است؟
بله. با توجه به اینکه مخابرات در کنار انتقال داده، خود نیز در بازار خدمات اینترنت پرسرعت نیز هست، قصد دارد با افزایش هزینه‌های انتقال در کنار افزایش درآمد خود سایر شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات را که به نوعی رقیبش محسوب می‌شوند از بازار بیرون کند.
در حال حاضر مخابرات چه نوع هزینه‌های انتقالی را از شما می‌گیرد؟
مخابرات می‌گوید من وظیفه‌ام این است که بستر انتقال شما را فراهم کنم و نقطه‌ای را که داخل استان هستید به هر نقطه دیگر در همان استان وصل کنم و بابت این یک هزینه اضافه دریافت می‌کند. به نوعی با تکه تکه کردن بستر انتقال، هزینه‌های انتقال را برای شرکت‌های اینترنتی بالا برده است.
گاهی حتی در مسیر انتقال شما به دو اتاق بر می‌خورید که کنار هم هستند. یکی برای زیرساخت و یکی برای مخابرات (هنوز در برخی مکان‌ها، زیرساخت و مخابرات در یک ساختمان هستند.) وقتی می‌خواهید از یک اتاق به دیگری خط انتقال بکشید، هزینه میلیونی باید پرداخت کنید.
در یک مسیر پیچیده و متعدد، شما باید برای رساندن اینترنت به یک نقطه مثلا در شهر نائین از چندین مرکز عبور کنید و چندین هزینه را بپردازید و تازه از آنجا به اتاق زیرساخت برسید و از آنجا باز هم برای مثال تا ساختمان مخابرات مرکز امام تهران هزینه دیگر انتقال را پرداخت
کنید.
مخابرات هم یک شرکت خصوصی است و هزینه‌هایی دارد و شاید با همین دید در پی درآمدزایی است.
کاملا حرفشان درست است. من از دل شرکت مخابرات ایران خبر ندارم. قطعا آنها هم هزینه‌هایی دارند که ما شرکت‌های اینترنتی که از بیرون گود داریم نگاه می‌کنیم، آنها را نمی‌بینیم. اما زمانی که شما برای تامین یکی از مواد اولیه، فقط و فقط به یک سازمان و به یک شرکت وابسته باشید، رقابتی وجود ندارد. وقتی رقابتی وجود ندارد، حق انتخابی وجود ندارد و وقتی حق انتخابی وجود ندارد نباید انتظار داشته باشیم که آن کاربر نهایی که در خانه نشسته، بخواهد تفاوتی ببیند.
شما به عنوان یک شرکت اینترنتی خصوصی حاضرید روی بحث انتقال هم سرمایه‌گذاری کنید؟
صد درصد. حتی ما حاضر هستیم که کنسرسیومی از چند شرکت که دغدغه انتقال دارند در کنار مخابرات تشکیل شود. این امر می‌تواند شرایط را کاملا رقابتی کند.
چرا شرکت‌های اینترنتی در برخی از مراکز به کاربران سرویس اینترنت نمی‌دهند؟
این موضوع می‌تواند در اثر یکی از سه حالت زیر اتفاق بیفتد:
اول: عدم واگذاری امکانات مخابراتی در برخی از مراکز توسط شرکت مخابرات به سایر ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت پرسرعت.
دوم: عدم امکان ارائه خدمات توسط سایر ارائه‌دهندگان اینترنت پرسرعت روی بستری غیر از بستر مسی؛ درحالی‌که تنها مخابرات می‌تواند به‌صورت انحصاری روی بستر فیبر یا PCM سرویس ارائه کند.
این شرایط روی کاهش مشترکان شما هم تاثیر می‌گذارد. آماری در این خصوص دارید؟
بهتر است بگوییم بازار پتانسیل و بالقوه ما روز به روز کوچک‌تر می‌شود. یعنی درحالی‌که تا دیروز می‌گفتیم مشتریان بالقوه ما کاربران خانگی با خط تلفن هستند. امروز ناچاریم بگوییم هدف ما ارائه سرویس به مشتریان خانگی است که خط تلفن مسی دارند و در مراکزی که مخابرات اجازه کار به ما داده، هستند. این بازار با توجه به انحصارطلبی مخابرات مبنی بر عدم واگذاری امکانات و افزایش خطوط تلفن فیبري و PCM روز به روز در حال کاهش است.
به‌عنوان آخرین سوال؛ اپراتور چهارم که قرار است اینترنت را روی فیبرنوری ارائه کند تهدیدی برای بازار شما محسوب می‌شود؟
این‌طور نیست که به شما بگوییم ارائه اینترنت از طریق فیبر نوری (Fiber to the home) می‌تواند اینترنت پرسرعت را زیر سوال برد یا بالعکس. یا در بخش دیگر خدمات نسل سوم (G3) و در آینده LTE رقیبی برای همدیگر باشند.
در همه جای دنیا همه تکنولوژی‌ها بازار خود را دارند. ممکن است با حضور یک تکنولوژی جدید برخی از مشتریان به سمت آن بروند؛ اما این به معنای حذف آن تکنولوژی نخواهد بود.